To Supermammasblog συνομιλεί με την εικαστικό και συγγραφέα Μαρίνα Πετρή

Ζωή σαν παραμύθι…

Τα βιβλία και τα έργα της ζωντανεύουν ιστορικά γεγονότα και προσωπικότητες, φέρνοντας το παρελθόν στο παρόν, με τρόπο παιχνιδιάρικο και εκπαιδευτικό, επιτυχγάνοντας τον συγκερασμό του παραδοσιακού και του μοντέρνου πολιτιστικού στοιχείου. Ο λόγος για την Μυκονιάτισσα εικαστικό και συγγραφέα παιδικών βιβλίων, κα. Μαρίνα Πετρή, στα έργα της οποίας κυριαρχεί η προσωπικότητα της εθνικής λαϊκής φιγούρας του Καραγκιόζη. Το Supermammasblog έχει τη χαρά να φιλοξενεί την καταξιωμένη και ξεχωριστή αυτή καλλιτέχνιδα, η οποία μας μιλά για την πορεία της, την έμπνευση πίσω από τις δημιουργίες της, τις προκλήσεις της συγγραφής, τα μελλοντικά της σχέδια, καθώς και τη σημασία της ιστορικής γνώσης στα παιδιά.

S: Στα έργα σας συχνά παντρεύετε το παραδοσιακό με το νεωτεριστικό στοιχείο. Θεωρείτε πως το παλιό με το νέο στοιχείο είναι αλληλένδετα;

Μ.Π.: Όπως δεν είναι κανένα είδος στον πλανήτη μας παρθενογέννητο, στην ιστορία επαναλαμβάνονται καταστάσεις, ιδέες επανέρχονται σε κάθε πολιτισμική αναγέννηση, μεσαίωνες ξανασκοτεινιάζουν με τις εκάστοτε προλήψεις των κοινωνιών, έτσι και η τέχνη επαναλαμβάνει μοτίβα, αναμειγνύει στοιχεία του παρελθόντος, τόσο στις ιδέες όσο και στις τεχνικές της, μόνο που στην τέχνη η ένωση δύο στοιχείων ένα του παρελθόντος και ένα του παρόντος δημιουργεί κάτι μοναδικά ανεπανάληπτο.  Προσωπικά, με απασχολεί έντονα η Ελλάδα σαν παράδοση, αλλά και σίγουρα το αιώνιο φυσικό Μεσογειακό της φως τόσο πολιτισμικά όσο και φυσικά στην φόρμα μου και χρωματική γκάμα, περνά στα έργα μου γιατί αυτά γνωρίζω καλά. Αν ο καλλιτέχνης παρασυρθεί από επιθετικούς «ξένους μοντερνισμούς» ως αναφορά στις προσλαμβάνουσές του στην ζωή, τότε το έργο του είναι εγκεφαλικά νεκρό. Η ελληνική λαογραφία ήταν η αγαπημένη μου απασχόληση από τα παιδικά μου χρόνια και δεν έχω πάψει μέχρι σήμερα να την μελετώ. Ας μην ξεχνάμε ότι ανήκω στην γενιά των χρυσών χρόνων του Καραγκιόζη που αν και ακόμα η κοινωνία των δημιουργών του αντιμετωπιζόταν σαν μια λαϊκή φάρα, ζούσε το απόγειό της στην καθημερινότητα της κάθε γειτονιάς, όπως και στην Πηγάδα του Πειραιά τότε χωμάτινη με ένα σουβλατζίδικο στον απέναντι δρόμο και τις μάνες και τις γιαγιάδες να περιμένουν ένα γύρω να μας πάρουν στο σπίτι τις μαγικές αυτές νύχτες που ο καπνός των τεράτων του που μας φόβιζε πως θα έκαιγε τον μπερντέ, ο ήχος μιας καρπαζιάς τα γλίτωνε όλα….

S: Ο Καραγκιόζης αποτελεί μια φιγούρα που κυριαρχεί σε πολλές σας δημιουργίες. Τι συμβολίζει και τι σημαίνει για σας ο Καραγκιόζης;

Μ.Π.: Η φιγούρα του Καραγκιόζη με ακολουθεί από τα παιδικά μου χρόνια του ’60, τότε που η Ελλάδα εκσυγχρονιζόταν, η ροκ είχε -μετά τα επικά χρόνια της γενιάς του ’30- αρχίσει να παντρεύεται με το ρεμπέτικο και την έντεχνη μουσική του Θεοδωράκη, Χατζηδάκι και του Ξαρχάκου και να κουμπαριάζει με την διεθνή μοντέρνα τέχνη. Τότε, τα αρχαία τα παραδοσιακά και λαϊκά μας στοιχεία ενσωματώνονταν στον νεοελληνικό πολιτισμό και μπόρεσαν να παραταθούν μέσω τέτοιων προσωπικοτήτων διεθνώς.  Όταν την δεκαετία του ’80 σπούδαζα στην καλών τεχνών, τα χρώματα και οι φόρμες των έργων μου είχαν την καθαρότητα που διακρίνονται σε όσους δεν είχαν την επιρροή της γερμανικής σχολής. Αγιογραφίες παλαιών εκκλησιών, όπως της Μυκόνου, οι διακοσμήσεις των σπιτιών μας με αντίκες εθνικού χαρακτήρα,  επηρέασαν το μεγαλύτερο μέρος των καλλιτεχνών μας στο θέατρο την μουσική και τα εικαστικά και μορφοποίησαν την σύγχρονη Ελληνική τέχνη. Το πρώτο διάστημα των σπουδών μου, ένα βιβλίο με τα σκηνικά του Καραγκιόζη με έκανε να συνειδητοποιήσω ότι είχα τον κυβισμό μέσα μου, πράγμα που με ενδυνάμωσε, άλλωστε αυτός δεν εισέρχεται στην ζωή μας σαν μια  αυτοτελής  φιγούρα αλλά είναι  ένας ολόκληρος κόσμος αισθητικής και σκέψης. Σαν τάμα υποσχέθηκα εκείνη την εποχή στον εαυτό μου ότι στο μέλλον θα έκανα μια θεματική με αυτόν. 

Τα επόμενα χρόνια των  σπουδών και ζωής μου στο Λονδίνο και Βερολίνο, δύο μεγάλου όγκου βιβλία κουβαλούσα μαζί μου: το ένα με το έργο του δασκάλου μου Γιάννη Μόραλη και το άλλο « Καραγκιόζης ο πρόσφυγας»  του Αναστάσιου Φωτιάδη. Διάβασα, όπως και για τα λαϊκά ελληνικά παραμύθια και για τον  καραγκιόζη ό,τι έπεφτε στην αντίληψή μου, ενώ ολοκλήρωνα άλλες εικαστικές και λογοτεχνικές θεματικές μου. Το 1999, έκανα τα δύο πρώτα έργα της σειράς για την θεματική μου Καραγκιόζης ο Νεοέλληνας,  που ήταν το ένα παραλλαγή από το έργο του Πικάσο, η γυναίκα που κλαίει με τον Καραγκιόζη που κλαίει και το δεύτερο επηρεασμένο από τον Πωλ Κλεέ σε χαρτί με παστέλ και συνέχισα την ολοκλήρωση του έργου δέκα συναπτά χρόνια. Στα έργα μου, η  φιγούρα του δεν εισβάλει αυτούσια, όπως στο σκηνικό του, αλλά συνυφαίνεται στο  εικαστικό του ύφος, ακολουθώντας το υλικό και τεχνική του εξπρεσιονισμού κυβισμού Ποπ Αρτ και άλλα όσα επιλέγω για αυτό και ίσα ίσα ακουμπά στην  κατεστημένη  αριστοφανική του υπόσταση μεταφέροντας έτσι την δια- φθορά του Νεοέλληνα. Ωστόσο,  πιστεύω ακράδαντα πως η βρισιά «είσαι  Καραγκιόζης είναι άτοπη» γιατί όπως το εννοούν είναι ο σκυφτοβόλος,  γλύφτης   Χατζιαβάτης , αφού ακόμα και στη διά- φθορά του  είναι στη ζωή παρόν και επίκαιρος  δια-θέτοντας  το  αθάνατο Ελληνικό  πνεύμα.

S: Εκτός όμως, από ζωγράφος είστε και συγγραφέας. Τα διηγήματά σας και τα παιδικά παραμύθια που συγγράφετε, στο μεγαλύτερο μέρος τους, αναφέρονται σε κάποιο ιστορικό ή θρησκευτικό γεγονός, έχοντας πολλές καταβολές, επιρροές και αναφορές σε διάφορα μέρη και νησιά της Ελλάδας. Πόσο σημαντικό είναι για εσάς το πολιτιστικό στοιχείο κάθε τόπου;

Μ.Π.: Πράγματι η Ελλάδα  με στοιχειώνει, ειδικά όταν άρχισα να κάνω μαθήματα τέχνης και πολιτισμού στα παιδιά της Μυκόνου από την γκαλερί. Μόνο ένα αντιλήφθηκα: ότι τα περισσότερα παιδιά δεν γνωρίζουν τον τοπικό τους πολιτισμό. Θύμωσα, αλλά μιας και ο θυμός προέρχεται από την λέξη θύμηση και άρχισα να θυμάμαι και να γράφω για τα παιδιά βιβλία, ενσωματώνοντας ή βάζοντας αυτούσια μύθους, ιστορία και παραδόσεις στις πλοκές τους. Πόσο σημαντικό είναι αυτό για τα παιδιά; Πρόσφατα άκουσα μια νεαρά συγγραφέα να μου λέει ότι τις απέρριψε ένα παραμύθι ένας εκδοτικός οίκος, με την πρόφαση ότι αυτό περιέχει πολλές πληροφορίες και μηνύματα! Σας διαβεβαιώ ότι τα παιδιά δεν σκέπτονται περιορισμένα όπως εμείς θα θέλαμε. Ας θυμηθούμε τα παραμύθια που αγαπήσαμε σαν παιδιά πόσο πολύπλοκα ήταν πόσοι χαρακτήρες και ηθικά μηνύματα περνούσαν. Αντί αυτών, τα  ωθούμε σε μια πολύπλοκη επιθετική συμπεριφορά από κινούμενα σχέδια, ηλεκτρονικές εικόνες ενός κόσμου που πραγματώνουν με διαταγή ενός αθέατου κριτή εγκληματικές πράξεις σε διαλυμένες πολιτείες, χωρίς λόγο και αιτία. Ο πολιτισμός κάθε τόπου κουβαλά εκτός από τις ηθικές του αξίες, μια σχέση διαβίωσης και εναρμόνισης με το σύμπαν από το γεωγραφικό αυτό σημείο. Όταν έχεις εφόδιο αυτό, τότε μπορείς να εξελιχτείς και να εξελίξεις την ανθρωπότητα.

S: Μαρία Κάλλας. Ζωή σαν παραμύθι. Είναι ένα από τα σημαντικότερα έργα – παραμύθια που έχετε γράψει. Τι είναι αυτό που σας εντυπωσίασε περισσότερο από τη ζωή της Κάλλας; Έχετε κοινά στοιχεία με την καλλιτέχνιδα;

Μ.Π.: Είμαι πολύ τυχερή που βρήκα την αφορμή να το κάνω και μάλιστα λίγο πριν την σημαδιακή επέτειο των 100 χρόνων από την γέννηση της. Η Κάλλας σε καθηλώνει και η Μαρία είναι η εξαίρεση του κανόνα που ακολουθεί το  μέρος του θείου σχεδίου που της δόθηκε σαν δώρο. Το κοινό μας στοιχείο είναι ότι έζησα και μεγάλωσα με μια τοξική μητέρα και ένα αδύναμο οικογενειακό περιβάλλον, πράγμα που συχνά κάνει να νομίζουν πολλοί ότι είσαι εύκολος στόχος. Τα εμπόδια που μας βάζουν οι τρίτοι, είναι η τροφή της δύναμή μας.

S: Το ταλέντο στη ζωγραφική και το καλλιτεχνικό ταλέντο εν γένει, είναι έμφυτο, κατά τη γνώμη σας, ή μπορεί να καλλιεργηθεί;

Μ.Π.: Το ταλέντο όπως η λέξη μας λέει είναι το τάλαντο, δηλαδή η πέραν του συνηθισμένου ικανότητα και επιδεξιότητα, αν αυτό δεν το καλλιεργήσεις και δεν ασκείσαι καθημερινά με αυτό, τότε θα γίνει όπως ένα καλό απότιστο χωράφι.

S: Τι πιστεύετε ότι λείπει από τα σημερινά παιδικά παραμύθια;

Μ.Π.: Καλά παιδικά παραμύθια ή λογοτεχνήματα γράφονται και υπάρχουν πάντα, αλλά προωθούνται τα βιομηχανοποιημένα κατεστημένα παράγωγα της εκδοτικής βιομηχανίας, δηλαδή, αντί τα παιδιά να τρέφονται ψωμί και τυρί ή λάδι,  καταβροχθίζουν σφολιάτες, κρουασάν, πατατάκια, τσιπς και γαριδάκια.  Αυτό που δεν υπάρχει είναι εθισμός στην ποιότητα. 

S: Ο σύγχρονος τρόπος ζωής και η συνεχής ενασχόληση με τα social media προτρέπει τα παιδιά στη μη μάθηση και τη μη δημιουργική και κριτική σκέψη;

Μ.Π.: Κάθε μέσο αυτό καθαυτό είναι ωφέλιμο ή επικίνδυνο ανάλογα με το πώς το χρησιμοποιείς. Το εργαλείο αυτό είναι ισοδύναμο μιας βιβλιοθήκης ενός μολυβιού και χαρτιού, δεν είναι ένας ζωντανός επίκαιρος  μηχανισμός αλληλεπίδρασης και επικοινωνίας ομάδων ανθρώπων μέσω διαδικτυακών κοινοτήτων . Για παράδειγμα, μπορείς να έχεις μια βιβλιοθήκη γεμάτη βιβλία να μην τα έχεις διαβάσει ή να μην τα κατανοείς, να έχεις τσόντες ή κάτι ωφέλιμο. Η βιβλιοθήκη είναι το έπιπλο που μπορεί κάποτε να είναι της μόδας, να γίνει αντίκα ή να αφανιστεί. Έτσι, και τα social media.

S: Ποια είναι τα τωρινά και ποια τα μελλοντικά σας σχέδια;

Μ.Π.: Να είμαι, να υπάρχω,  σαν ζωγράφος, συγγραφέας, σαν Μυκονιάτισσα, σαν γυναίκα, σαν πολίτης του κόσμου.